18 x overleven en over leven voor, tijdens en na de Holocaust

Chai vertelt achttien indringende levensverhalen van Nederlandse Joden die laten zien dat elk soort lijden verwoestende sporen nalaat. Tegelijkertijd biedt Chai hoop, want chai is Hebreeuws voor leven. Binnen de gematria heeft chai de getalswaarde achttien, zo staat achttien symbool voor het leven.

Achttien Nederlandse Joden vertellen over de enorme impact van de Tweede Wereldoorlog op de rest van hun leven. Soms verbraken ze pas na decennia het zwijgen dat de hiërarchie van het lijden hun had opgelegd. Ze waren in enkele gevallen immers ‘alleen maar’ ondergedoken; daarmee voorbijgaand aan de verwoestende effecten daarvan op de rest van hun leven. Zo verzucht een vrouw: "Er waren tijden dat ik liever met mijn moeder de gaskamer was ingegaan, dan was ik de rest van mijn leven niet zo verschrikkelijk eenzaam geweest."

De waanzin van de Jodenvervolging is bijna tastbaar als je leest: "Die NSB’er herkende mijn kinderwagen en verraadde mij." Of: ‘"k werd als vierjarig jongetje opgepakt door de Grüne Polizei." Maar ook de gruwelijk foute handelswijze van sommige Nederlanders is huiveringwekkend: "Ik ben verraden door mijn onderduikvader’ en ‘Ik ben vreselijk mishandeld door de boer waar ik ondergedoken zat’. 

En na het overleven van de onderduik en vaak ook verschillende concentratiekampen wachtte ze na de oorlog een tweede strijd; het gevecht om hun echte identiteit: "Mijn hele jeugd wist ik niet wie ik was en droeg ik andere namen." De gruwelen die ze overleefden, bepaalden vaak hun beroepskeuze: "Joods leven op de wereld zetten, was het antwoord op iedereen die ik in de kampen zag sterven; mijn werk als verloskundige hielp mij terug te keren naar het leven." Naast de wanhoop van de verschrikkingen valt de enorme veerkracht en vechtlust op. De drang om te bewijzen dat ze het waard zijn geweest de dodendans te ontspringen. "Ik overleefde op wonderlijke wijze de Holocaust, uit dankbaarheid wil ik doodzieke kinderen helpen."

Paperback, 428 pagina's.